Występowanie

Zamieszkuje północną, środkową i wschodnią Europę, Islandię, wschodnią Grenlandię aż po wschodnią Azję na północ od Himalajów. Na wielu europejskich stanowiskach odnotowano zanik tego ptaka. Głównie północne populacje, np. syberyjskie, są wędrowne (zimują na południu), pozostałe są osiadłe.

W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy spotykany na całym niżu, ale głównie na zachodzie i północy kraju (635-720 par - nasz kraj jest jedną z największych jego ostoi, podczas gdy w Europie ok. 2400 par)^[3][4]. Najliczniej występuje na Pomorzu Zachodnim: w rejonie Zalewu Szczecińskiego w lasach na wyspie Wolin (Woliński Park Narodowy) i w Puszczy Wkrzańskiej oraz na Pojezierzu Myśliborskim i Drawskim. Drugim co do liczebności obszarem jest północno-wschodnia Polska (Pojezierze Olsztyńskie, Mrągowskie i Iławskie oraz Równina Mazurska i Kraina Wielkich Jezior Mazurskich). Widuje się go głównie pojedynczo, choć w Dolinie Baryczy po spuszczeniu wody z tamtejszych stawów można dostrzec stada bielików złożone 50-60 osobników, które zbierają się by wyłapać ryby z błotnistych kałuży. Spotykany jest również na wschodzie Polski przy większych zbiornikach wodnych (chodzi tu o żywność, szczególnie o ryby), nawet w warszawskim odcinku Wisły. Dzięki wprowadzeniu w naszym kraju ochrony miejsc jego gniazdowania staje się ptakiem coraz częściej spotykanym. Może nielicznie zimować na wodach śródlądowych, ale poza rewirami lęgowymi. Gdy one zamarzną przenosi się nad rzeki lub morze.

W Europie Środkowej to ptak osiadły lub częściowo wędrowny. Dalekie przeloty na południe lub południowy-zachód wykonują ptaki młode. Do tej części Starego Kontynentu przylatują też północne populacje, np. z Norwegii do Niemiec i Polski.

Bielik błędnie uważany jest za orła, podczas gdy zaliczany bywa do odrębnej podrodziny – orłanów.

Charakterystyka

Osobnik dorosły, Niemcy

Cechy gatunku 

To największy ptak szponiasty północnej Europy. Samice są nieznacznie większe od samców, lecz w upierzeniu nie ma różnic między płciami. Grzbiet i brzuch ciemnobrunatne. U dorosłych ptaków głowa i szyja jasnobeżowa. Ptaki młode są całe ciemnobrunatne o czerwonobrązowym łuskowaniu. Ogon krótki, układający się w wachlarz, klinowaty, początkowo ciemny, z każdym rokiem staje się jaśniejszy, by po 5–6 latach stać się śnieżnobiały. U niewybarwionych ptaków na płaszczu, brzuchu i skrzydłach zobaczyć można białe pióra. Po 5 latach wykształca się całkowicie dorosła szata, oprócz głowy, która jasna jest dopiero po 8-10 latach. Dziób mocny, ciemno-szary u młodych, jaśnieje z wiekiem do jasnożółtego lub koloru kości słoniowej u 4-letnich ptaków, woskówka żółta. Nogi żółte i mocne zakończone silnymi szponami służącymi do rozrywania ciała, skok do połowy nieopierzony. Wyjątkowo spotkać można bardzo jasne odmiany płowo-beżowe. Bieliki są większe od orła przedniego, ale mniejsze od orła amerykańskiego, który ma śnieżnobiałą głowę.

Lot

Bielik w locie, Dania

Bieliki mają szerokie, prostokątne skrzydła o palczastych końcach lotek I rzędu. W locie widać ich kontrastujące podbarkówki. Machają wtedy seriami płytkich uderzeń skrzydeł, wykonując tylko krótkie ślizgi. Gdy krąży skrzydła trzyma płasko lub nieznacznie uniesione. W powietrzu rzuca się też w oczy krótki ogon w odróżnieniu od długich skrzydeł. Lata jednak szybko i zręcznie unosząc się najchętniej na prądach powietrznych w godzinach południowych.

Wymiary

dł. ciała ok. 85–95 cm

rozpiętość skrzydeł samce do 220 cm, samice do 240 cm

waga samce 3,5–4,5 kg, samice 4–6 kg

Biotop

Lęgnie się w różnorodnych krajobrazach w których występują akweny lub cieki wodne - starodrzewa w pobliżu dużych, otwartych zbiorników wodnych (stawów hodowlanych, jezior, zbiorników zaporowych). Osobniki przed osiągnięciem dojrzałości (5. rok życia) koczują. Można je wtedy zobaczyć w większych grupach w całej Europie i Zachodniej Azji. W Europie Środkowej bielik spotykany jest na zalesionych równinach w jej północno-wschodniej części, jak też nad wybrzeżem morskim.